Şurası bir gerçektir ki, herkes fıkra anlatamaz, ibretli ve hikmetli sözler söylemek, kulaklara küpe hazırlamak, insanları hem güldürmek hem düşündürmek için keskin zekâ kadar, ilim ve irfan hazinesine de ihtiyaç var. Dağarcığı dolu olan bir bilginin, bir şâirin, bir sanatkârın sözleri, hiç şüphe yok ki altın ve mücevher değerindedir. Onun içindir ki, eskiden bazı padişahlar, birtakım önemli devlet adamları, dinledikleri ve beğendikleri mizah üstadlarının, şâirlerin ve ediplerin ağızlarını altınla doldurmak istemişlerdir.

Şaka, ciddi bir iştir. Kelâm-ı kibar, kibar-ı kelâm olduğu gibi, mizahın izahı da düşündürürken güldürmesi, güldürürken de düşündürmesidir. Unutmayalım ki, Allah’ın yarattığı canlılar içinde sadece insan, tebessüm etmek ve tefekkür etmek gibi iki önemli özelliğe sahiptir.

Kültür tarihine dair birbirinden güzel çalışmaları bulunan Dursun Gürlek’in, Tebessüm ve Tefekkür adlı bu kitabında; “Paralı Kitap”, “Cimrinin Yoğurdu”, “Dâr-ı Bekâ”, “Mihrimah Sultan'ın Kedisi”, “Mücevher Kutusundan Çıkanlar”, “Garîbeler”, “Mezarda Doğan Çocuklar”, “Aynalı Hâkimin Marifeti”, “Eski Kitaplardaki Eskimez Sözler”, “Hükümdar Mıknatıstan Olsa”, “Kültür Dünyamızın Tahir Efendileri” gibi nefis yazılar mevcut.

Kitap, Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli kültür tarihçilerinden Dursun Gürlek’in önemli çalışmalarından biri. İçindeki hem güldüren hem de düşündüren tarihî anekdotlarla kültür tarihinin birçok güzel insanını, eserlerini ve olaylarını daha yakından tanıma/anlama fırsatı sunuyor okura.

Mizahın izahı düşündürürken güldürmesi, güldürürken de düşündürmesidir.

Dursun Gürlek Türkiye’nin yetiştirdiği en önemli kültür tarihçilerinden biri. Kitap hem ismi hem de muhtevası itibariyle çok ilgi görmüş ve birçok baskısı yapılmış bir çalışma. Bu kitap, gönül sultanlarının, padişahların, şairlerin, tarihçilerin, mutasavvıfların lâtifeleri ve zarif sözleri ile tarihî eserlerin ilgi çekici hikâyelerini zarafetle sunuyor ve tebessümle tefekkür ettiriyor.